1.3.1

Uppflettiorð eru oft greind sundur í hluta, annars vegar með punkti, hins vegar með skástriki. Hlutar samsettra orða eru aðgreindir með punkti en orðum er aldrei skipt í fleiri en tvo hluta:

tilviljunar·kenndur

1.3.2

Skástrik merkir þann stað þar sem beygingarendingar bætast við orðið:

borð/a v (acc) (-aði)

stelp/a f (-u, -ur)

1.3.3

Beygist síðari hluti samsetts orðs með hljóðvarpi er hann greindur frá fyrri hlutanum með skástriki en ekki punkti:

hólm/ganga f (-göngu, -göngur)

1.4.1

Uppflettiorð getur verið aukamynd af sama uppflettiorði með annars konar rithætti og er þá vísað á milli:

hættir > háttur

1.4.2

Uppflettiorð getur vísað til annars uppflettiorðs með sömu merkingu:

einskis·virði adj indecl

= einskisverður

2.2.1

Sagnir eru merktar með v. Miðmyndarsagnir eru merktar með v refl og sagnir sem alltaf eru ópersónulegar eru merktar v impers.

éta v (acc)

fast/a v

á·girn/ast v refl

lang/a v impers

2.2.2

Á eftir áhrifssögnum koma merkingarnar acc, dat, eða gen. Þær sýna hvaða falli sagnirnar stýra að jafnaði. Sögn merkt acc stýrir þolfalli, dat þágufalli og gen eignarfalli. Sögn merkt dat+acc stýrir þágufalli og þolfalli, eins og t.d. kenna e-m e-ð. Sögnin að kenna getur auðvitað einnig stýrt eignarfalli og þá er það tekið fram undir viðeigandi merkingarlið. Ef engin fallmerking er sýnd með sögninni er um áhrifslausa sögn að ræða.

2.3.1

Óbeygjanleg lýsingarorð eru merkt adj indecl og séu lýsingarorð að uppruna lýsingarhættir þátíðar af sögnum er þess oft getið:

búinn adj

< búa

2.3.2

Taki lýsingarorð með sér nafnorð í þágufalli er það sýnt þannig:

líkur adj (dat)

similar, resembling, like

vera ~ e-m

be like sby

3.1.1

Þær beygingarmyndir nafnorða sem venjulega eru sýndar eru eignarfall eintölu og nefnifall fleirtölu. Þegar aðeins ein ending er sýnd er það alltaf eignarfall eintölu. Ef nefnifall fleirtölu er ekki gefið er það af því að notkun þess tíðkast ekki eða er mjög sjaldgæf:

and·úð f (-ar)

antipathy

3.1.2

Þegar breyting á stofnsérhljóði verður í þágufalli eintölu er sú orðmynd tekin upp sérstaklega með tilvísun í aðaluppflettimyndina:

ketti > köttur

3.2.1

Kennimyndir sterkra sagna. Þriðja persóna eintölu í nútíð er sýnd ef sérhljóðabreyting verður frá nafnhætti. Aðrar kennimyndir eru þriðja persóna eintölu í þátíð, þátíð fleirtölu og lýsingarháttur þátíðar:

bjóða v (dat+acc) (býður ; bauð, buðu, boðið)

bera v (acc) (bar, báru, borið)

3.2.2

Kennimyndir veikra sagna. Af veikum sögnum er oftast sýnd þriðja persóna eintölu í þátíð og lýsingarháttur þátíðar. Í beygingu sagna af fyrsta flokki, sem er stærstur og beygist reglulega (borg/a v (-aði)), er lýsingarháttur þátíðar ekki sýndur þar sem hann myndast alveg reglulega með því að bæta -ð við nafnháttinn (borgað, kallað, o.s.frv.).

3.2.3

Þegar hljóðbreyting verður í þátíð viðtengingarháttar er sú orðmynd tekin með sem uppflettiorð með vísun í aðaluppflettimyndina:

byði subj

> bjóða

4.1.1

Grunnform orðskýringanna er það að fyrir eitt íslenskt orð er gefið eitt eða fleiri samsvarandi enskt orð.

háðung f (-ar)

shame, disgrace, ignominy

4.1.2

Stundum er hluti ensku þýðingarinnar hafður innan sviga, sem merkir að honum megi stundum sleppa:

kyn·þroska adj indecl

(sexually) mature

4.2.1

Til viðbótar enskum þýðingum á íslenskum uppflettiorðum koma oft orðasambönd, ýmist til að sýna sérstaka merkingu eða útskýra íslenska og enska málvenju. Þessi orðasambönd eru feitletruð og á eftir þeim kemur ensk þýðing:

fanta·brögð n pl

dirty tricks

beita ~um

hit below the belt

fern adj

four (of a type)

~ar buxur

four pairs of pants/(UK) trousers

4.2.2

Í þessari orðabók er fylgt þeirri íslensku reglu að nota karlkyn lýsingarorða og fornafna í útskýringum og orðasamböndum þar sem svo háttar. Þetta er eingöngu gert til þess að forðast rugling:

hugsa um e-n

care for sby, care to sby's needs

4.2.3

Í skýringum þar sem orðasambönd koma fyrir er merkið ~, (tilda), og ~~, (tvöföld tilda), notað sem stytting fyrir allt uppflettiorðið eða hluta af því. ~ er notuð til að tákna uppflettiorð sem ekki er skipt með skástriki:

iðinn adj

diligent, industrious

~ við kolann (= iðinn við kolann)

persevering

í·grip n pl

gera e-ð í ~um (= gera e-ð í ígripum)

do sth on the side

~ er líka notuð í stað þess hluta uppflettiorðsins sem er fyrir framan ská strikið:

ímugust/ur m

hafa ~ á e-m (= hafa ímugust á e-m)

dislike sby

~~ er notuð þegar uppflettiorði er skipt með skástriki en allt orðið á að koma fram í dæminu:

kynn/ast v refl (-tist, -st)

~~ e-m

get acquainted with sby, get to know sby

4.2.4

Svigar eru notaðir um þann hluta orðasambands sem valfrjálst er að nota og getur þess vegna fallið brott í ákveðnum tilvikum:

þol·rif n pl

reyna (á) ~in í e-m

put sby to the test

4.2.5

Skástrik er notað til að sýna val innan orðasambanda:

fisk/ur m (-s, -ar)

fish

e-ð/e-r er ekki upp á marga ~a

sth/sby is not up to much

7.1.1

Tölusettir liðir á eftir sögnum hefjast stundum á merkingu sem gefur til kynna hvaða málfræðilegt form sé þar að finna: impers merkir ópersónulegar sagnir, refl merkir miðmynd, pp lýsingarhátt þátíðar og prp lýsingarhátt nútíðar:

dett/a v (datt, duttu, dottið)

1. (hrapa) fall, drop

2. (missa fótanna) fall, stumble and fall

3. impers

mér ~ur e-ð í hug

sth occurs to me

það datt yfir mig

I was amazed…

Miðmyndarnotkun er oft sýnd með þessum hætti:

leita…

2. refl

~~st við

try

7.1.2

Þegar sögn stýrir mismunandi föllum í ólíkum merkingum er henni skipað samkvæmt því í flokka A. og B. Þegar sögn hefur verið þannig flokkuð bera frekari liðir merkingarnar C., D. o.s.frv.:

ausa v (dat/acc) (eys ; jós, jusu, ausið)

A. (dat) (taka með ausu) scoop, ladle

~ skömmum yfir e-n

pour abuse on sby

B. (acc)

1. (~ bát) bail

2.

~ barn vatni

baptize a child…

hen/da v (dat/acc) (-ti, -t)

A. (dat)

1. (kasta) throw

2. (fleygja) throw away, discard

B. (acc)

1. (grípa) catch

~~ e-ð á lofti

catch sth in midair

2. phrases

~~ reiður á e-u

grasp (the significance of) sth

~~ gaman að e-m

make fun of sby

C. impers

það ~ti mig

it happened to me

D. refl dash, rush

8.3.1

Talmálsorð og orðasambönd á íslensku eru að svo miklu leyti sem unnt reyndist þýdd með enskum orðum og samböndum sem hafa sams konar talmálsbrag.

8.3.2

Þegar íslensk orðasambönd eru þýdd með enskum orðatiltækjum sem hafa á sér talmálsbrag og eru ekki bókstaflegar þýðingar heldur eins konar snaranir eru ensku orðasamböndin afmörkuð með einföldum gæsalöppum:

fíl/a v (acc) (-aði)

~~ e-ð vel, ~~ e-ð í botn

‘be really into sth'

8.3.3

Engar sérstakar merkingar eru notaðar til að sýna slangur eða óformlega málnotkun.

8.3.4

Fornt eða skáldlegt orðfæri er algengara í daglegu máli á Íslandi en víða annars staðar. Þau orð eru merkt með poet.

fold f (-ar)

poet ground, land